David Hilbert Kimdir?
David Hilbert (23 Ocak 1862 , Königsberg, Prusya [şimdi Kaliningrad, Rusya] – 14 Şubat 1943’te (Göttingen, Almanya) geometriyi bir dizi aksiyom için azaltan ve formalistliğin oluşumuna büyük ölçüde katkıda bulunan Alman matematikçidir. 1909 yılında integral denklemler üzerine yaptığı çalışma, fonksiyonel analizde 20. yüzyıl araştırmalarına yol açtı.
Hilbert’in kariyerinin ilk adımları, 1884’de Inaugurel tezini (Doktora) bitirdiği Königsberg Üniversitesi’nde gerçekleşti. Königsberg’de 1886–92’de Privatdozent (öğretim üyesi veya profesör), 1892–93’te Extraordinarius (doçent) ve 1893-95’te Ordinarius olarak kaldı. 1892’de Käthe Jerosch ile evlendi ve bir çocuğu Franz oldu. 1895’te Hilbert, hayatının geri kalanı için kaldığı Göttingen Üniversitesi’nde matematik profesörlüğünü kabul etti.
Göttingen Üniversitesi, 19. yüzyılda Carl Friedrich Gauss, Peter Gustav Lejeune Dirichlet ve Bernhard Riemann’ın katkılarının sonucu olarak matematikte gelişen bir geleneğe sahipti. 20. yüzyılın ilk üç yılında, bu matematik geleneği, büyük ölçüde Hilbert yüzünden daha da büyük bir ün kazanmıştır. Göttingen’deki Matematik Enstitüsü, dünyanın her yerinden öğrencileri ve ziyaretçileri çekti.
Hilbert’in matematik fiziğine olan yoğun ilgisi, üniversitenin fizik alanındaki itibarına da katkıda bulunmuştur. Meslektaşı ve arkadaşı Matematikçi Hermann Minkowski, 1909’da zamansız ölümüne kadar yeni matematiğin matematiğine yardımcı oldu. 1909’da Nobel Fizik Ödülü’nü kazanan üç kişi – 1914’te Max von Laue, 1925’te James Franck ve 1925’te James Franck 1932 — Hilbert’in hayatı boyunca kariyerlerinin önemli bir bölümünü Göttingen Üniversitesi’nde geçirdi.
Hilbert’in 1909’da bütünsel denklemlerdeki çalışması, doğrudan fonksiyonel olarak analiz edilen 20. yüzyıla ait araştırmalara yol açtı (fonksiyonların kolektif olarak çalışıldığı matematik dalı). Çalışmaları, daha sonra matematiksel analizde ve kuantum mekaniğinde yararlı bir kavram olan Hilbert uzayı olarak adlandırılan sonsuz boyutlu uzayda çalışmalarının temelini de oluşturdu. İntegral denklemlerle ilgili sonuçlarından faydalanan Hilbert, kinetik gaz teorisi ve radyasyon teorisi konusundaki önemli anılarıyla matematiksel fiziğin gelişimine katkıda bulundu. 1909’da sayı teorisindeki varsayımı, herhangi bir n için tüm pozitif tamsayıların belirli sabit sayıdaki nt güçlerin toplamı olduğunu; örneğin, 5 = 22 + 12, ki n = 2. 1910’da ikinci Bolyai ödülü yalnız Hilbert’e gitti ve uygun bir şekilde Poincaré, parlayan haraç yazdı.
Königsberg şehri, 1930’da Göttingen Üniversitesi’nden emekli olduğu yıl, Hilbert’i onursal bir vatandaş yaptı. Bu vesileyle “Doğayı ve Mantığı Anlamak” adlı bir adres hazırladı. Hilbert’in adresinin son altı kelimesi matematik merakını ve onu yeni bir düzeye çıkarmak için harcadığı özveri yaşamını özetliyor: “Wir müssen wissen, werden wissen” (Bilmeliyiz, bilmeliyiz). 1939’da İsveç Akademisi’nin ilk Mittag-Leffler ödülü ortaklaşa Hilbert ve Fransız matematikçi Émile Picard’a gitti.
Hilbert’in yaşamının son on yılı, kendisine ve Nazi rejiminin getirdiği birçok öğrenciye ve meslektaşına getirilen trajedi ile karardı.
